GÖRÜNMEYEN NEDENLER

Bir şeyin neden olduğunu anlamak, bazen düşündüğümüz kadar kolay değildir. Mesela birinin neden sinirlendiğini ya da neden bir karar aldığını her zaman ilk bakışta anlayamayız. Gerçek nedenleri bulmak, genellikle derin bir düşünmeyi gerektirir.

Çoğu zaman, bir olayın nedeni basitçe açıklanabilir: Birinin başarısızlığı, "yetersiz çalışması" gibi bir sebebe bağlanabilir. Birinin başarısı ise "çok zeki olması" ile açıklanabilir. Ama bu tür açıklamalar genellikle yetersizdir. Gerçek nedenler, daha karmaşıktır. Bir insan bir şeyi yaparken, sadece dışsal sebepler değil, içsel sebepler de etkili olabilir. Örneğin, birinin sinirli olmasının arkasında, o kişinin geçmişte yaşadığı bir olayı ya da içinde tuttuğu bir duyguyu etkileyen bir durum olabilir. Yani, sadece görünen nedenlere bakmak yeterli değildir.

Montaigne, insanların çoğu zaman dışsal nedenlerin ötesinde, içsel sebeplerle hareket ettiklerini söyler. Bir insan, yaptığı bir şeyin nedenini bazen kendisi bile tam olarak bilemez. Örneğin, birisi bir konuda öfkelenebilir, ama bu öfkenin sadece dışarıdaki bir olaydan değil, geçmişte yaşadığı bir travmadan da kaynaklanıyor olabilir. Yani, bir davranışın arkasında, her zaman farkında olmadığımız içsel sebepler olabilir.

Toplumlar da benzer şekilde hareket eder. Bir ülkenin ekonomik durumu ya da toplumsal olayları da ilk bakışta dışarıdaki nedenlerle açıklanabilir: Ekonomi, savaşlar, doğal afetler gibi. Ancak daha derinlemesine bakıldığında, toplumsal olayların da arkasında, insanların duyguları, korkuları ya da geçmişte yaşadıkları etkiler yer alabilir. Mesela bir halkın ayaklanması, sadece kötü ekonomik koşullardan değil, aynı zamanda halkın içinde birikmiş öfke ve korkulardan da kaynaklanabilir.

Gerçek nedenleri bulmak, çoğu zaman zor olabilir. İnsanlar, kendi hareketlerinin nedenini anlamaktan kaçınabilirler çünkü bu, kendileriyle yüzleşmelerine yol açar. Montaigne, insanların bazen bu yüzden, olayların gerçek nedenlerini bilmekten kaçtığını söyler. Gerçek nedenleri bulmak, her zaman kolay olmayabilir, ama bu çaba, insanın kendisini ve dünyayı daha iyi anlamasına yardımcı olur.

Sonuç olarak, gerçek nedenler sadece dışarıdaki sebeplerle açıklanamaz. Bir olayın arkasında hem içsel hem de dışsal faktörler olabilir. Bu yüzden, olayları anlamaya çalışırken, sadece görünen şeylere bakmak yerine, daha derinlere inmeyi denemeliyiz. Gerçek nedenleri tam olarak öğrenmek zor olabilir, ama bu yolda ilerlemek, insanın daha bilinçli bir şekilde düşünmesini sağlar.

Montaigne-Denemeler

136. Sayfa Gerçek Nedenler